Κατά την επίσκεψή μας στο κτίριο της Διεύθυνσης Εγκληματολογικών Ερευνών (Δ.Ε.Ε) στη συμβολή της Λ. Αθηνών με την οδό Αντιγόνης, είχαμε την ευκαιρία να συναντήσουμε μετά την Υποστράτηγο και Διευθύντρια της Υπηρεσίας Πηνελόπη Μηνιάτη (δείτε σχετικά στο προηγούμενο τεύχος), αρκετά υψηλόβαθμα στελέχη και επικεφαλείς διάφορων τμημάτων, που μας ξενάγησαν στους χώρους ευθύνης τους και μας ενημέρωσαν για τις δραστηριότητες και τον ρόλο του κάθε τμήματος.
Η πρώτη βασική εντύπωση που αποκομίσαμε ερχόμενοι σε επικοινωνία με ανθρώπους των τμημάτων της Δ.Ε.Ε, είναι ότι επιβεβαιώθηκαν απόλυτα τα όσα μας είχε αναφέρει η Διευθύντρια της υπηρεσίας, σχετικά με την επιστημονική κατάρτιση, την αυταπάρνηση και τον επαγγελματισμό του προσωπικού της Δ.Ε.Ε. Κυρίως όμως, επιβεβαιώθηκε η πολύ θετική διάθεση των στελεχών της υπηρεσίας να μας μιλήσουν με ιδιαίτερη θέρμη για το έργο τους και τη δουλειά που επιτελούν καθημερινά, επιδεικνύοντας αξιοσημείωτη εξωστρέφεια αλλά και εξαιρετικό επαγγελματισμό. Στη συνέχεια μπορείτε να διαβάσετε ορισμένα βασικά σημεία που αφορούν το σημαντικό έργο των τμημάτων που επισκεφτήκαμε και να δείτε φωτογραφίες που συλλέξαμε από τους χώρους αλλά και τον εξοπλισμό των εργαστηριών που διενεργούνται οι επιστημονικές έρευνες της υπηρεσίας.
Τμήμα Οπτικοακουστικού Υλικού, Φωτογραφίας & Μεθοδικοτήτων
Το πρώτο τμήμα που επισκεφτήκαμε ήταν το τμήμα Οπτικοακουστικού Υλικού, Φωτογραφίας & Μεθοδικοτήτων, το έργο του οποίου επηρεάζεται σε ένα βαθμό και από τον ιδιωτικό τομέα υπηρεσιών ασφάλειας, μιας και αποτελεί το αρμόδιο τμήμα για την εξέταση πειστηρίων όπως το βινεοληπτικό υλικό που προκύπτει από τις κάμερες ασφαλείας, που εγκαθιστούν οι ιδιωτικές εταιρίες υλοποίησης τεχνολογικών έργων βίντεο επιτήρησης.
Εκεί, συναντήσαμε και συνομιλήσαμε με τον επικεφαλής του τμήματος, Αστυνομικό Υποδιευθυντή Ευστράτιο Ματακούλια – ο οποίος μας έχει κάνει την τιμή να παρευρεθεί 2 φορές στο συνέδριο Security Project, πραγματοποιώντας αντίστοιχες σχετικές εισηγήσεις. Ο κύριος Ματακούλας και άλλα στελέχη του τμήματος που συνομιλήσαμε μαζί τους, μας επισήμαναν για ακόμα μια φορά το πόσο σημαντική για την επιτυχή διερεύνηση των υποθέσεων, είναι η ποιοτική επάρκεια του βιντεοληπτικού υλικού που λαμβάνουν από τις κάμερες ασφάλειας. Τα στελέχη του τμήματος μας εξήγησαν ότι η ποιότητα του βιντεοληπτικού υλικού πολλές φορές υποβαθμίζεται, όχι μόνο από την ακαταλληλότητα των υλικών, αλλά και την κακή τοποθέτηση- συνδεσμολογία ή τις λάθος ρυθμίσεις του συστήματος. Η εγκατάσταση ενός συστήματος βιντεοεπιτήρησης θα πρέπει να γίνεται έπειτα από την εκπόνηση μελέτης από εξειδικευμένο προσωπικό, ενώ σημαντικότατο ρόλο στη μελέτη αυτή θα παίξουν οι προδιαγραφές του συστήματος, ώστε να εξασφαλίζουν επιτυχώς το σκοπό της ύπαρξής του, μας τόνισαν τα στελέχη του τμήματος, συνεχίζοντας «…απαιτείται γνώση της σύγχρονης τεχνολογίας από τους εγκαταστάτες ώστε με την επιλογή των κατάλληλων υλικών, με την καλύτερη δυνατή συνδεσμολογία-καλωδίωση και τις ενδεδειγμένες ρυθμίσεις, να επιτυγχάνεται ο σκοπός της τοποθέτησης».
Σε πάρα πολλές υποθέσεις που επεξεργάζεται η υπηρεσία, η εικόνα του ενδιαφερόμενου προσώπου που απεικονίζεται στο βιντεοληπτικό υλικό δεν είναι ευδιάκριτη, είτε γιατί καλύπτει τα χαρακτηριστικά του, είτε γιατί το υλικό είναι χαμηλής ποιότητας. Η εμπειρία όμως των ανθρώπων του εργαστηρίου σε συνδυασμό με τον εξοπλισμό και τα συστήματα που αξιοποιούν, επιτυγχάνει πάρα πολλές φορές την ταυτοποίηση υπόπτων που έχουν προβεί σε αξιόποινες με βάση άλλα χαρακτηριστικά τους όπως για παράδειγμα ο ρουχισμός, τατουάζ ή άλλα αντικείμενα που φέρουν μαζί τους.
Η ποιότητα του βιντεοληπτικού υλικού από τις κάμερες ασφαλείας είναι κομβικής σημασίας για την εξιχνίαση των εγκληματικών ενεργειών.
Ιδιαίτερα σημαντικό για την εξιχνίαση πολλών υποθέσεων -όπως μας ανέφερε ο κος Ματακούλιας- είναι επίσης και το εργαστήριο φωνής και ήχου του τμήματος, όπου εξετάζονται τα ηχητικά πειστήρια με τη βοήθεια συστήματος ανάλυσης ηχητικού σήματος, προκειμένου να βελτιωθούν ακουστικά για την κατανόηση των ομιλιών και τον προσδιορισμό της ταυτότητας των ομιλητών.
Το τμήμα Οπτικοακουστικού Υλικού, Φωτογραφίας & Μεθοδικοτήτων, είναι επίσης το αρμόδιο για τη φωτογραφική ή κινηματογραφική απεικόνιση του τόπου τέλεσης των εγκλημάτων ή άλλων συμβάντων εγκληματολογικού ενδιαφέροντος, πριν την έναρξη της διερεύνησης αυτού και μεριμνά για τη φωτογράφιση των εμφανών αποτυπωμάτων, ιχνών, πειστηρίων ή αντικειμένων, που ανευρίσκονται στον τόπο τέλεσης των εγκλημάτων. Επίσης, επεξεργάζεται ηλεκτρονικά, το φωτογραφικό και βιντεοληπτικό υλικό από τους χώρους εγκληματικών πράξεων ή άλλων συμβάντων αστυνομικού ενδιαφέροντος και εκτυπώνει βελτιωμένες εικόνες προς χρήση των Δικαστικών ή λοιπών Διωκτικών Αρχών.
Κατά την επίσκεψη μας στο συγκεκριμένο εργαστήριο είχαμε την ευκαιρία να δούμε από κοντά τον σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό που διαθέτει και την μεθοδολογία που ακολουθεί το εξειδικευμένο προσωπικό προκειμένου στη συνέχεια να εκπονηθούν ειδικές εκθέσεις με τις τεχνικές παραμέτρους των φωτογραφιών, του βιντεοληπτικού οπτικού υλικού αλλά και των ηλεκτρονικών-ψηφιακών εικόνων.
Τμήμα Εργαστηρίων Πυροβόλων Όπλων και Ιχνών Εργαλείων
Επόμενη στάση στη περιήγηση μας στο κτίριο, ήταν το Τμήμα Εργαστηρίων Πυροβόλων Όπλων και Ιχνών Εργαλείων, όπου συναντήσαμε τον προϊστάμενο του, Αστυνομικό Υποδιευθυντή Αθανάσιο Κωστορρίζο, με τον όποιο είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση, ενώ στη συνέχεια μας ξενάγησε σε πολλούς από τους χώρους του εργαστηρίου. Η βασικότερη αρμοδιότητα του τμήματος είναι οι συγκριτικοί έλεγχοι των πυροβόλων όπλων κάθε κατηγορίας, αλλά και επιπλέον η επεξεργασία και ανάλυση των ιχνών εργαλείων, δηλαδή τα πειστήρια που σχετίζονται με κοπτικά ή άλλα εργαλεία.
Ο έλεγχος με τα μικροσκόπια θα οδηγήσει στην ταυτοποίηση των όπλων από τους πραγματογνώμονες.
Ο κος Κωστορρίζος μας ανέφερε μεταξύ άλλων τη διαδικασία που ακολουθείται όταν ένα πειστήριο πυροβόλου όπλου φτάνει στο τμήμα τους: «Σχετικά με τα πυροβόλα όπλα, όταν φτάνουν στο εργαστήριο ως πειστήρια μιας εγκληματικής πράξης, ακολουθείται μια ταχύτατη διαδικασία, προκειμένου να διαπιστώσουμε αν κάποιο από αυτά τα όπλα σχετίζεται με το αρχείο εκρεμμών υποθέσεων, έτσι ώστε να δώσουμε στην προανάκριση ένα επιπλέον στοιχείο προκειμένου να συνδέσει κάποιες υποθέσεις. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού, προβαίνουμε άμεσα σε δοκιμαστικές βολές με τα όπλα που έρχονται, σε ειδικό βλητικό θάλαμο προκειμένου να πάρουμε τα «αποτυπώματα» του κάθε όπλου, δηλαδή τα μοναδικά του χαρακτηριστικά. Η εμπειρία των εξεταστών του εργαστηρίου, αλλά και του εξοπλισμού που διαθέτουμε, διασφαλίζει ότι το αποτέλεσμα των συγκριτικών ελέγχων για το αν ένα όπλο είναι «καθαρό» ή έχει χρησιμοποιηθεί ξανά σε κάποια ενέργεια θα είναι απόλυτα ακριβές. Το αυτόματο σύστημα συγκριτικών εξετάσεων θα μας δώσει μια λίστα από το αρχείο εκκρεμών υποθέσεων, ενώ ο έλεγχος με τα μικροσκόπια θα οδηγήσει στην ταυτοποίηση των όπλων από τους πραγματογνώμονες.
Ζητώντας από τον κο Κωστορρίζο -που βρίσκεται στο συγκεκριμένο εργαστήριο εδώ και 17 χρόνια- να μας αναφέρει κάποιες υποθέσεις, κατά τις οποίες η βαλλιστική εξέταση του όπλου έπαιξε τον καθοριστικότερο ρόλο για την εξιχνίαση της υπόθεσης και την ταυτοποίηση των δραστών μιας εγκληματικής ενέργειας, μας θύμισε την πενταπλή δολοφονία κυνηγών με κυνηγητικό όπλο στο Αγρίνιο το 2006.
Επίσης το τμήμα Τμήμα Εργαστηρίων Πυροβόλων Όπλων και Ιχνών Εργαλείων ασχολείται και με τις εξετάσεις κλειδιών. «…κατά την εξέταση της υπόθεσης τρομοκρατικών οργανώσεων όπως η 17 Ν, το κομμάτι της εξέτασης των κλειδιών που βρέθηκαν ήταν πολύ σημαντικό για τη διερεύνηση πολλών παραμέτρων της δράσης αυτών των οργανώσεων» μας αναφέρει ο Τμηματάρχης. Επίσης, το τμήμα ασχολείται με την επανεμφάνιση παραποιημένων αριθμών σε οχήματα και μοτοσυκλέτες που έχουν αποσβηστεί οι αριθμοί πλαισίου, προκειμένου να μάθουμε σε ποιον ανήκει το εκάστοτε όχημα. «…Το εργαστήριο μας έχει συμβάλει σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ανεύρεση πολλών οχημάτων τα οποία οι δράστες που είχαν κλέψει, είχαν “χτυπήσει” άλλο αριθμό πλαισίου και δεν θα υπήρχε ελπίδα να τα βρούνε οι ιδιοκτήτες τους, αν δεν επανεμφανίζαμε τον αριθμό του πλαισίου τους.»
Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η Εθνική Συλλογή Όπλων που στεγάζεται στο τμήμα και είχαμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε και να μας ενημερώσει σχετικά ο κύριος Κωστορρίζος. Εκεί είδαμε από κοντά όπλα που κατασκευάστηκαν από την πρώτη δεκαετία του 18ου αιώνα και έχουν χρησιμοποιηθεί σε πολέμους, αλλά και σύγχρονα πυροβόλα όπλα, με ιδιαίτερο εγκληματολογικό ενδιαφέρον, αφού έχουν χρησιμοποιηθεί σε διάφορες εγκληματικές ενέργειες. Εκεί υπάρχουν και όπλα συγκεκαλυμμένης μορφής. Στη συλλογή περιλαμβάνεται και ολόκληρο το οπλοστάσιο της «17 Νοέμβρη» αλλά και άλλων τρομοκρατικών οργανώσεων
Η Εθνική Συλλογή Όπλων που βρίσκεται στο κτίριο της Δ.Ε.Ε είναι η μεγαλύτερη συλλογή όπλων στην Ελλάδα.
Κάθε όπλο στην Εθνική Συλλογή Όπλων έχει τη δική του “ιστορία” μας ανέφερε χαρακτηριστικά o Αστυνομικός Υποδιευθυντής Αθανάσιος Κωστορρίζος.
Τμήμα Δακτυλοσκοπίας
Στη συνέχεια επισκεφτήκαμε το Τμήμα Δακτυλοσκοπίας που είναι ίσως το παλαιότερο, αλλά και το πιο γνωστό τμήμα της Δ.Ε.Ε.. Ο βασικός σκοπός του τμήματος αυτού, εδώ και πολλά χρόνια είναι να βεβαιώνει την ταυτότητα κάθε ατόμου ζώντος ή θανόντος, μέσω των δακτυλικών αποτυπωμάτων των χεριών. Ο έλεγχος γίνεται με βάση καταγεγραμμένα αποτυπώματα που βρίσκονται αποθηκευμένα σε μια πολύ μεγάλη βάση δεδομένων, που πλέον είναι σε ψηφιακή μορφή.
Η λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων πραγματοποιείται σε σύγχρονες συσκευές αυτόματης ψηφιακής λήψης και η αναζήτηση γίνεται πλέον ηλεκτρονικά.
Όπως μας ενημέρωσε ο υπεύθυνος τμηματάρχης, το τμήμα υποστηρίζει πολλές δραστηριότητες σε καθημερινή βάση, όπως είναι για παράδειγμα η λήψη των αποτυπωμάτων σε “συνοδείες”, δηλαδή σε άτομα που συλλαμβάνονται στα όρια του αυτοφώρου και πριν πάνε στον εισαγγελέα, οδηγούνται στην Δ.Ε.Ε για τη λήψη αποτυπωμάτων. Στόχος είναι να γίνει έλεγχος και να διαπιστωθεί αν υπάρχει “φάκελος” που αφορά τα άτομα αυτά.
Παλαιότερα, η αναζήτηση των αποτυπωμάτων γινόταν χειροκίνητα με βάση κάποιες μαθηματικές ακολουθίες. Τώρα τα πάντα γίνονται ηλεκτρονικά, κάτι που έχει αλλάξει ριζικά την όλη διαδικασία. Η αναζήτηση αποτυπωμάτων γίνεται σε μια πολύ μεγάλη βάση αποτυπωμάτων, που αφορά ολόκληρη την Ελλάδα και πραγματοποιείται αυτόματα με ειδικά λογισμικά, επιταχύνοντας πλέον σε πολύ μεγάλο βαθμό την όλη διαδικασία ταυτοποίησης. Η ίδια διαδικασία ακολουθείται και σε όλα τα αρμόδια τμήματα δακτυλοσκόπησης, που υπάρχουν ανά την Ελλάδα, ενώ ο τελικός έλεγχος για την ταυτοποίηση ενός ατόμου και τη συσχέτιση του ή όχι με έναν φάκελο, καταλήγει στο κεντρικό τμήμα δακτυλοσκόπησης στην Δ.Ε.Ε. Σημαντικό κομμάτι του τμήματος, είναι η και η διαχείριση της βάσης δεδομένων των αλλοδαπών του Eurodac, που στόχο έχει κυρίως τις διαδικασίες χορήγησης ασύλου αλλά και την επανένωση οικογενειών. Όμως μας επισήμανε στέλεχος του τμήματος, υπάρχουν και αρκετές δύσκολες στιγμές όπως για παράδειγμα ήταν η λήψη των αποτυπωμάτων από τα διαμελισμένα πτώματα των ανθρώπων, που βρήκαν τραγικό θάνατο στη πτώση του αεροπλάνου “Ήλιος” ή ανθρώπων που έχει καεί σε φωτιές προκειμένου να γίνει η αναγνώριση τους.
Τμήμα Εξέτασης Ψηφιακών Πειστήριων
Η επίσκεψη μας στη Δ.Ε.Ε, ολοκληρώθηκε με το τμήμα εξέτασης ψηφιακών πειστήριων, οι υποθέσεις του οποίου αυξάνονται κάθε χρόνο εκθετικά, λαμβάνοντας υπόψη την τεράστια αποδοχή και χρήση σε κάθε τομέα της ζωής, των ψηφιακών συσκευών αποθήκευσης, διαχείρισης και μεταφοράς δεδομένων. Εκεί, συναντήσαμε τον προϊστάμενο του τμήματος Χρήστο Γκιόλια, που μας ενημέρωσε για τις αρμοδιότητες του τμήματος και άλλα σημαντικά στοιχεία που αφορούν το ρόλο των ψηφιακών πειστήριων στην εξιχνίαση υποθέσεων.
Όλες οι ψηφιακές συσκευές που κατάσχονται από τις διωκτικές Αρχές και Υπηρεσίες, αποστέλλονται στο συγκεκριμένο τμήμα της Δ.Ε.Ε., προκειμένου να διαπιστωθεί η τέλεση κάποιου εγκλήματος ή παράνομης ενέργειας. Το συγκεκριμένο τμήμα διενεργεί ανάγνωση, ανάκτηση – επαναφορά, εξέταση, αποκρυπτογράφηση, ανάλυση, σύγκριση, επεξεργασία, καταγραφή δεδομένων, που βρίσκονται σε αποθηκευτικούς ψηφιακούς χώρους τοπικών δικτύων, ηλεκτρονικών υπολογιστών και περιφερειακών ή άλλων ειδικών σταθερών ή φορητών μέσων ψηφιακής αποθήκευσης δεδομένων (σκληροί δίσκοι, usb μνήμες, cd, dvd). Μάλιστα αξίζει να αναφέρουμε, ότι όπως μας ενημέρωσαν τα στελέχη του τμήματος, το τελευταίο διάστημα διενεργούνται εξετάσεις ακόμα και σε drones ενώ παράλληλα ελέγχονται οι ενέργειες χρήσης κινητών τηλεφώνων και συσκευών εντοπισμού θέσης (GPS) λαμβάνοντας δεδομένα που σχετίζονται με τη χρήση τους.
Ο κύριος Γκόλιας μας ανέφερε ότι το συγκεκριμένο τμήμα συνεργάζεται στενά με πολλές άλλες υπηρεσίες και φορείς, με πρώτη από όλους τη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, αλλά και Δικαστικές Υπηρεσίες και το Υπουργείο Οικονομικών. Ειδικά τώρα τελευταία μας επισήμανε ότι υπάρχει πολύ μεγάλη πληθώρα υποθέσεων που αφορούν το οικονομικό έγκλημα, διενεργώντας ελέγχους σε ηλεκτρονικές αντλίες υγρών καυσίμων για να διαπιστωθεί αν έχουν παραβιαστεί, σε ταμειακές μηχανές και POS συσκευές, αλλά και σε συσκευές ATM skimmers.
Οι δυο μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εξεταστές του τμήματος είναι η ανεύρεση δεδομένων σε κατεστραμμένα αποθηκευτικά μέσα, αλλά και σε μέσα που είναι κρυπτογραφημένα. Το ποσοστό επιτυχίας ανάκτησης δεδομένων και σε αυτές τις περιπτώσεις είναι σε πολύ ικανοποιητικό επίπεδο.
Η συνεργασία με την Δίωξη Διεύθυνσης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος αφορά πολλούς τομείς όπως η παιδική πορνογραφία, η προστασία προσωπικών δεδομένων αλλά και τα κακόβουλα λογισμικά που πλήττουν επιχειρήσεις.
Οι εξετάσεις πραγματοποιούνται από εξειδικευμένους εξεταστές ψηφιακών πειστηρίων, που είναι πτυχιούχοι μηχανικοί και πολύ έμπειροι στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Τα αποτελέσματα των ως άνω εξετάσεων διατυπώνονται στις εκθέσεις εργαστηριακής πραγματογνωμοσύνης που συντάσσονται για το σκοπό αυτό.
Θα θέλαμε να κλείσουμε το αφιέρωμα μας στη Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών, με την αναφορά της Διευθύντριας της Υπηρεσίας, Υποστράτηγο Πηνελόπη Μηνιάτη στο πρόσφατο 5ο Συνέδριο Security Project που επισήμανε την κομβική σημασία της εκπαίδευσης και πιστοποίησης καθώς επίσης και τον σημαντικό ρόλο των πορισμάτων των πραγματογνωμοσυνών της Εθνικής Εγκληματολογικής Υπηρεσίας της Χώρας μας, που συνδράμουν τις Δικαστικές Αρχές στο να οδηγηθούν σε ασφαλέστερα συμπεράσματα, επιστημονικά τεκμηριωμένα – αποδεικτικά στοιχεία αυξημένης βαρύτητας.