Το τροχαίο δυστύχημα ήταν τελικά ανθρωποκτονία εκ προθέσεως. Κάποιος χτύπησε με το αυτοκίνητο έναν πεζό κι έπειτα πέρασε ξανά από πάνω του, ώστε να βεβαιωθεί ότι τον είχε σκοτώσει, σε ένα σημείο χωρίς κανέναν αυτόπτη μάρτυρα.
Ένας ειδικός πραγματογνώμονας τροχαίων ατυχημάτων και ένας ιατροδικαστής ξεδιάλυναν με επιστημονικό τρόπο αυτό που στην αρχή φαινόταν μία κακιά στιγμή στην άσφαλτο. Το ενδιαφέρον στην κατάμεστη αίθουσα της Ιατρικής Εταιρείας Θεσσαλονίκης το βράδυ της Πέμπτης, στην εκδήλωση με τίτλο «Υπάρχει τέλειο έγκλημα», είχε χτυπήσει κόκκινο. Στο βήμα ανέβηκε η Λήδα Κοβάτση, ειδική ιατροδικαστής και επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ, η οποία έπιασε το νήμα της «υπόθεσης» από εκείνο το σημείο.
«Αναζητούμε, λοιπόν, τον δράστη μιας ανθρωποκτονίας. Από τις κάμερες ασφαλείας γνωρίζουμε ότι αναζητούμε ένα αυτοκίνητο μάρκας Citroen. Λίγες μέρες μετά, το αυτοκίνητο βρίσκεται εγκαταλελειμμένο, έχοντας προσκρούσει πάνω σε ένα δέντρο. Από την Τροχαία μαθαίνουμε ότι δηλώθηκε ως κλεμμένο. Το ερώτημα είναι ποιος βρισκόταν στη θέση του οδηγού όταν έγινε η σύγκρουση», ξεκίνησε την εισήγησή της η κ. Κοβάτση.
Για να κάνουμε ανάλυση γενετικού υλικού, είπε η ίδια, δεν είναι ανάγκη να έχουμε ορατές κηλίδες βιολογικού υλικού (αίματος), διότι ακόμη και με απλή επαφή με οποιαδήποτε επιφάνεια εγκαταλείπονται πάνω σε αυτή αρκετά επιθηλιακά κύτταρα, τα οποία θα αποτελέσουν την πηγή του γενετικού υλικού. Ακόμη και κατά την επαφή του προσώπου του οδηγού με τον αερόσακο που άνοιξε, εγκαταλείπεται αρκετό βιολογικό υλικό, ώστε να βρούμε ποιος ήταν στη θέση του οδηγού.
«Στο εργαστήριο, με την τεχνική PCR, μέσα σε δυόμισι ώρες ένα μοναδικό αντίγραφο DNA μετατρέπεται σε ένα δισεκατομμύριο δείγματα. Αντιλαμβάνεστε ότι είναι αδύνατο ένας άνθρωπος να περάσει από έναν χώρο χωρίς να αφήσει το βιολογικό του υλικό. Όλοι σας εδώ μέσα έχετε αφήσει το DNA σας» συνέχισε η ειδική ερευνήτρια.
Τι είναι το γενετικό προφίλ; Ένα έγγραφο με διαγράμματα και αριθμούς. Τι πληροφορίες μας δίνει; Η επιστημονική κοινότητα έχει συμφωνήσει ότι οι περιοχές που μελετώνται στη μοριακή ταυτοποίηση δεν δίνουν κρίσιμες πληροφορίες για τον δότη του γενετικού υλικού. Με αυτό το χαρτί, δηλαδή, το μόνο που μπορεί να γνωρίζει κάποιος τρίτος, εν προκειμένω η Αστυνομία, είναι το φύλο του υπόπτου. «Ένα γενετικό προφίλ από μόνο του δεν μπορεί να μας οδηγήσει στο άτομο που ψάχνουμε», ειπώθηκε.
Έτσι, θα πρέπει είτε να έχουμε έναν ύποπτο για να το συγκρίνουμε είτε να κάνουμε έρευνα στο Εθνικό Αρχείο Γενετικών Αποτυπωμάτων της Αστυνομίας (σημ. εκεί φυλάσσονται κατά μέσο όρο 3.000 αταυτοποίητα δείγματα ανθρώπων και βέβαια εκείνων που έχουν καταδικαστεί για συγκεκριμένα αδικήματα, έχουν δώσει βιολογικό υλικό με δικαστική εντολή, το οποίο θα σβηστεί μετά τον θάνατό τους).
«Προς μεγάλη μας έκπληξη», συνέχισε την παρουσίαση του σεναρίου η κ. Κοβάτση, «διαπιστώσαμε ότι το γενετικό υλικό που συλλέξαμε από το τιμόνι του αυτοκινήτου, ταίριαζε με το γενετικό υλικό που είχε βρεθεί τρία χρόνια πριν στα εσώρουχα ενός θύματος βιασμού. Οι δύο υποθέσεις συνδέονται, όμως παραμένουν ανεξιχνίαστες. Λίγα χρόνια αργότερα, γίνεται μια ένοπλη ληστεία, συλλαμβάνεται κάποιος, φτιάχνουμε το γενετικό του προφίλ, το εισάγουμε στο Εθνικό Αρχείο Γενετικών Αποτυπωμάτων και βλέπουμε ότι ταιριάζει με τα δύο ανώνυμα προφίλ! Έχουμε, λοιπόν, κάποιον που συλλαμβάνεται και σε βάρος του ασκείται ποινική δίωξη για ένοπλη ληστεία, βιασμό και θανατηφόρα έκθεση και ανθρωποκτονία εκ προθέσεως».
Στο δικαστήριο, ωστόσο, ο κατηγορούμενος θα ισχυριστεί ότι έχει ομοζυγωτικό δίδυμο αδερφό, με τον οποίο είναι γενετικά πανομοιότυποι. Οι επιστήμονες θα τους ξεχωρίσουν είτε με τη γενετική προσέγγιση, δηλαδή τη μελέτη περιοχών του DNA που μεταλλάσσονται γρήγορα, είτε με την επιγεννετική προσέγγιση, την έρευνα των επιδράσεων του περιβάλλοντος στο επιγονιδίωμα, καθώς τα δύο δίδυμα δεν ζουν το ίδιο, επομένως θα έχουν διαφοροποιηθεί επιγεννετικά. Αυτά ισχύουν μέχρι σήμερα. Στα ελληνικά δικαστήρια τα στοιχεία περί το DNA συχνά αμφισβητούνται και αυτό πολλές φορές οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο η Αστυνομία συλλέγει τα πειστήρια ή ερευνά τη σκηνή του εγκλήματος. Στην πράξη, το DNA από μόνο του δεν μπορεί να διαλευκάνει ένα έγκλημα, χρειάζονται μαρτυρίες, άλλοθι, κίνητρο, καταθέσεις, η ίδια η ακροαματική διαδικασία.
Ωστόσο, η τεχνολογία έχει θριαμβευτικά προχωρήσει. «Το μέλλον είναι ο βιολογικός μάρτυρας», σημείωσε η κ. Κοβάτση. «Το 2013 δημοσιεύτηκε το HirisPlex, ένα εργαλείο των ειδικών το οποίο μας επιτρέπει να πούμε ότι άνθρωπος είχε καστανά μάτια και καστανά μαλλιά» εξήγησε. Η ειδική ιατροδικαστής και επίκουρη καθηγήτρια Ιατρικής του ΑΠΘ, είχε εκπροσωπήσει το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης στην ομάδα Ολλανδών και Πολωνών επιστημόνων, οι οποίοι έφτιαξαν το λογισμικό HirisPlex, που μπορεί να «διαβάσει» ορφανά δείγματα DNA, αποκαλύπτοντας το χρώμα των ματιών και των μαλλιών των ανθρώπων στους οποίους ανήκουν τα δείγματα.
Η πραγματικότητα όπως είναι, μέσα από το Newsletter του VICE Greece.
Γενετιστές και βιολόγοι εξέτασαν και ταξινόμησαν δείγματα DNA από 1.551 πολίτες ευρωπαϊκών κρατών και 945 δείγματα πολιτών από 51 διαφορετικούς πληθυσμούς (Αφρικανών, Κινέζων κ.α.). Οι επιστήμονες δημιούργησαν έτσι ένα ειδικό λογισμικό, το οποίο, με βάση το γενετικό υλικό ενός ανθρώπου (σάλιο, αίμα, ιδρώτα), προσδιορίζει με σχετικά μεγάλη ακρίβεια τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του.
Σύμφωνα με τον Ολλανδό καθηγητή Μάνφρεντ Κάιζερ, που ήταν ο επικεφαλής της μελέτης, το τεστ με HIrisPlex περιλαμβάνει 24 γενετικούς δείκτες. Μέχρι σήμερα, βρίσκεται σε ερευνητικό επίπεδο και αναμένεται η έγκριση άδειας για να κυκλοφορήσει στο εμπόριο. Δεν χρησιμοποιείται από την Ελληνική Αστυνομία, παρά μόνο από τις ολλανδικές αρχές.
«Η τεχνολογία ωστόσο έχει προχωρήσει ακόμη περισσότερο. Σήμερα έχουμε ένα εμπορικό kit και μπορούμε με ανάλυση του DNA να βρούμε την κρανιοπροσωπική μορφολογία και το χρώμα του δέρματος. Στα εργαστήρια υπάρχουν εκείνα τα εργαλεία, ώστε να πούμε ότι ένα αντικείμενο από τη σκηνή του εγκλήματος, το κρατούσε ένας άνθρωπος συγκεκριμένης ηλικίας, ύψους, χρώματος μαλλιών, ματιών και δέρματος, με λακκάκια στο πηγούνι και τα μάγουλα. Να και η φωτογραφία του!»
Στην εκδήλωση της Ιατρικής Εταιρείας συμμετείχαν επίσης οι: Γεώργιος Κανελλόπουλος, Φυσικός, MEng in Traffic Accident Research, Graz, Austria, o Δημήτριος Γαλεντέρης, Ιατρός-Ειδικός Ιατροδικαστής, Υποψήφιος διδάκτορας Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ και ο δικηγόρος Τριαντάφυλλος Περβίζος
*Κώστας Κουκουμάκας/ Vice