..”Οι ανήλικοι ανθρωποκτόνοι είναι μία ιδιαίτερη κατηγορία παραβατών .. Δεν υπάρχουν σαφή αίτια καθώς αποτελεί μία πράξη που δεν μπορεί να προβλεφθεί ή να αποτραπεί επαρκώς.. Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι το πέρασμα στην εγκληματική πράξη ανήλικου είναι συνάρτηση της έμφυτης επιθετικότητας της ανθρώπινης φύσης και αποτυχίας της ομαλής κοινωνικοποίησης του αλλά η εξήγηση αυτή δεν είναι επαρκής”..
Την Κυριακή 12 Ιουνίου βρέθηκε μαχαιρωμένο στη Γέφυρα Θεσσαλονίκης ένα παιδί 14 χρονών που αγνοούνταν από την προηγούμενη μέρα. Λίγες ώρες αργότερα ένοχος κρίθηκε ένας φίλος του ίδιας ηλικίας με αφορμή μια φιλονικία για τα «υποτιμητικά σχόλια» που δεχόταν από το θύμα. Η χώρα μας δεν είναι εξοικειωμένη με ανάλογα περιστατικά ανθρωποκτονιών εκ προθέσεως από ανήλικους δράστες, αλλά όσο αδιανόητο κι αν φαίνεται, υπάρχουν πληθώρα περιστατικών που έχουν καταγραφεί σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι ανήλικοι ανθρωποκτόνοι είναι μία ιδιαίτερη κατηγορία παραβατών και έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών ερευνών. Δεν υπάρχουν σαφή αίτια καθώς αποτελεί μία πράξη που δεν μπορεί να προβλεφθεί ή να αποτραπεί επαρκώς. Τα παιδιά υποτίθεται πώς δεν διακατέχονται από σκοτεινές σκέψεις, διακρίνονται για την αθωότητα τους και δεν έχουν παρορμήσεις να δολοφονήσουν ή να βλάψουν κάποιον. Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι το πέρασμα στην εγκληματική πράξη ανήλικου είναι συνάρτηση της έμφυτης επιθετικότητας της ανθρώπινης φύσης και αποτυχίας της ομαλής κοινωνικοποίησης του αλλά η εξήγηση αυτή δεν είναι επαρκής.
Από το 1786 και την υπόθεση της δωδεκάχρονης Hannah Ocuish που στραγγάλισε την εξάχρονη Eunice Bolles, στον George Junius που δολοφόνησε δύο κορίτσια το 1944, την Mary Bell το 1968 συνεχίζοντας μέχρι σήμερα η λίστα με ανήλικους δολοφόνους που στρέφονται εναντίον ανήλικων είναι μεγάλη και περιλαμβάνει: τον διαβόητο 13χρονο Eric Smith με την διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή, τον 14χρονο Barry Loukatis που πυροβόλησε και σκότωσε δύο συμμαθητές του «για πλάκα», τους Golden & Johnson που ευθύνονται για πέντε εν ψυχρώ δολοφονίες σε σχολείο, τον 14χρονο Joshua Philips που χτύπησε και μαχαίρωσε θανάσιμα την 8χρονη γειτόνισσα του, τους 11χρονους Thompson & Venables που δολοφόνησαν ένα δίχρονο αγοράκι, την ιστορία του13 χρονου Lionel Tate που κατέχει το ρεκόρ για το νεαρότερο άτομο στις Η.Π.Α που καταδικάστηκε σε ισόβια χωρίς δυνατότητα αναστολής και τέλος του μικρότερου σε ηλικία δολοφόνου στον κόσμο του Amarjeet Sada 8 ετών για την δολοφονία 3 βρεφών από 6 ως 8 μηνών.
Ποιοι είναι όμως οι επιβαρυντικοί παράγοντες που μπορεί να καταστήσουν την ανάπτυξη της ανάλογης ψυχοσύνθεσης σε ένα παιδί ώστε να γίνει εν δυνάμει δολοφόνος; Αν αναλύσει κάποιος τις παραπάνω υποθέσεις θα βρει πολλούς παράγοντες που συμβάλλουν στην ενεργοποίηση μίας τάσης. Όπως ειπώθηκε και παραπάνω μιλάμε πάντα για ενδείξεις και όχι αίτια. Η φυγή από το σπίτι, η χαμηλή επίδοση στο σχολείο, οι συχνές αποβολές, οι ελλιπείς σχέσεις με συνομηλίκους, και η κακοποίηση ζώων σχετίζονται με βίαιες πράξεις ανηλίκων σε πολλές μελέτες ανθρωποκτονιών. Συχνό εύρημα αποτελεί η προβληματική συγκρουσιακή σχέση μέσα στην οικογένεια με ένα ή περισσότερα μέλη. Πολλοί ανήλικοι προέρχονται από ένα αποδιοργανωμένο και δυσλειτουργικό περιβάλλον, παραμέλησης, κακοποίησης με αδιάφορες ή βίαιες οικογενειακές σχέσεις. Η έλλειψη επικοινωνίας, ορίων και εκμάθησης ανοχής στην ματαίωση μέσα στο σπίτι φαίνεται να επιβαρύνουν σημαντικά τις περιπτώσεις ανήλικων ανθρωποκτόνων.
Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε δυσλειτουργικές ψυχοκοινωνικές συνθήκες παρουσιάζουν αντικοινωνικές προβληματικές συμπεριφορές. Η λειτουργία της κακοποίησης ως καθοριστική συνθήκη συχνών εναλλαγών στη μετατροπή ενός θύματος σε θύτη οδηγεί στην έλλειψη άρσης αναστολών, την αυξημένη παρορμητικότητα και ταύτιση με πρότυπα εξουσίας ή δύναμης.
Τέλος στα ατομικά χαρακτηριστικά περιλαμβάνονται οι μαθησιακές δυσκολίες, η κατάχρηση ουσιών, η αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας και όχι οι ψυχωτικές διαταραχές που βρίσκονται σε ένα ποσοστό 5-7%. Οι αναπτυξιακές διαταραχές συχνά συνοδεύονται από προβλήματα στη συμπεριφορά που εκδηλώνονται με έλλειψη άρσης αναστολών, αυτό ελέγχου, κριτικής ικανότητας, νοητικής ευελιξίας και προσαρμογής σε κοινωνικούς κανόνες, καθιστώντας τα άτομα αυτά περισσότερο ευάλωτα κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες.
*της Dr. Τέσσας Χριστοδούλου PhD, Κλινικής Ψυχολόγου- Νευροψυχολόγου
MSc Εγκληματολογίας και Δικαστικής Ψυχολογίας, University of Portsmouth, UK