..”ο δράστης κλιμακώνει την ένταση με τους Αστυνομικούς, απειλώντας τη ζωή τους ή τη ζωή πολιτών προκειμένου να φέρει τους Αστυνομικούς προ αδιεξόδου όπου δεν έχουν άλλη επιλογή από το να τραυματίσουν θανάσιμα τον δράστη. (..) Όποιος αποπειράται να τερματίσει τη ζωή του, στιγματίζεται (..) Προκειμένου λοιπόν να αποφύγει το στίγμα, διαπράττει το απονενοημένο με την «βοήθεια» ενός Αστυνομικού. ‘Έτσι ο θάνατος του αποκτά μια «ηρωική» διάσταση. Δεν είναι πια ο δειλός. Είναι ο «γενναίος» που σκοτώθηκε από πυρά αστυνομίας (..) Ας μην αναζητούμε «λογική» σε μια πράξη εξ ορισμού παράλογη όπως είναι η αυτοκτονία”..
10 Νοεμβρίου 1997, 22:30 (*).
Ο 19χρονος MoshePergamentπου τον επιβαρύνει ένα χαρτοπαικτικό χρέος 6,000 δολαρίων τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα στον αυτοκινητόδρομο του LongIslandεπί 40 λεπτά, χτυπώντας όποιο αυτοκίνητο βρει στο διάβα του. Όταν ο αστυνομικός AnthonySicaτον προσεγγίζει με τον φάρο αναμμένο, ο Pergamentσταματά το όχημα, βγαίνει έξω και τραβάει όπλο. Ο αστυνομικός του φωνάζει να το αφήσει κάτω, ενώ ο δράστης συνεχίζει να κραδαίνει το όπλο και να κινείται προς το μέρος του αστυνομικού. Όταν φτάνει πολύ κοντά, ο αστυνομικός πυροβολεί. Το όπλο αποδεικνύεται ψεύτικο.
Στο κάθισμα του συνοδηγού του οχήματος του δράστη, βρίσκεται ένα σημείωμα:
“Κύριε αστυνομικέ,
Όλα ήταν βάσει σχεδίου. Λυπάμαι που σε έμπλεξα, απλώς ήθελα να πεθάνω. Σε παρακαλώ στείλε τα γράμματα μου και πες τα νεα στην οικογένεια μου με τρόπο. Πες τους ότι έπρεπε να το κάνω και ότι τους αγαπώ.
Και πάλι συγγνώμη που σε έμπλεξα.
Σε παρακαλώ να θυμάσαι ότι όλο αυτό είναι δική μου ευθύνη.
Δε μπορούσες να το γνωρίζεις τι ήθελα»
Η αστυνομία θεώρησε την ανθρωποκτονία «εντός των ορίων της υπηρεσιακής χρήσης όπλου».
Ο ιατροδικαστής απεφάνθη ότι πρόκειται για ανθρωποκτονία από πυροβολισμό.
Οι εγκληματολόγοι το αποκαλούμε «αυτοκτονία υποβοηθούμενη από αστυνομικό»…. ή όπως είναι ευρέως γνωστό “Suicide by cop”
Πρόκειται για ένα φαινόμενο ουσιαστικά άγνωστο στα Ελληνικά Αστυνομικά χρονικά. Άγνωστο με την έννοια της κατηγοριοποίησης και της καταγραφής φυσικά. Είναι παράλογο να πιστέψει κανείς ότι δεν επιχειρήθηκε ποτέ στη χώρα μας.
Αυτό το κενό έρχεται να καλύψει αυτή η σύντομη ανάλυση/ παρουσίαση του φαινομένου με σκοπό να προβληματίσει και να αποτελέσει εφαλτήριο για περαιτέρω διερεύνηση.
Τι γνωρίζουμε
Η υποβοηθούμενη από αστυνομικό αυτοκτονία είναι το φαινόμενο κατά το οποίο ένας ή περισσότεροι δράστες σκοπίμως προκαλούν την χρήση όπλου από αστυνομικούς προκειμένου να αυτοκτονήσουν.
Ο δράστης κλιμακώνει την ένταση με τους αστυνομικούς, απειλώντας τη ζωή τους ή τη ζωή πολιτών προκειμένου να φέρει τους αστυνομικούς προ αδιεξόδου όπου δεν έχουν άλλη επιλογή από το να τραυματίσουν θανάσιμα τον δράστη.
Συχνότητα
Ένα τέτοιο φαινόμενο είναι δύσκολο να καταγραφεί διότι ξεφεύγει από τις προκαθορισμένες διατάξεις του νόμου που περιγράφουν το αδίκημα της αυτοκτονίας.
Στις ΗΠΑ έρευνες έχουν δείξει ότι το ποσοστό κυμαίνεται από 10% επι του συνόλου των θανάτων από αστυνομικούς (Holland& Kennedy, 2000) μέχρι το 11% όλων των πυροβολισμών και το 13% όλων των δικαιολογημένων ανθρωποκτονιών. (utson HR, Anglin D, Yarbrough J, Hardaway K, Russell M, Strote J, Canter M, Blum B: Suicide by cop. Ann Emerg Med December 1998)
Τα ποσοστά κάθε άλλο παρά ασήμαντα είναι υποδεικνύοντας ότι το φαινόμενο είναι σοβαρό αν και ελάχιστα αναγνωρίσιμο.
Κίνητρα
Είναι αναμενόμενο ότι στον μέσο πολίτη, το φαινόμενο που αναλύουμε μοιάζει παράδοξο αν όχι παράλογο…
Αν κάποιος έχει αποφασίσει να αυτοκτονήσει, για ποιο λόγο να ζητήσει την… »βοήθεια» ενός αστυνομικού για να προβεί στο απονενοημένο διάβημα?
Κατ αρχήν, ας μην αναζητούμε «λογική» σε μια πράξη εξ ορισμού παράλογη όπως είναι η αυτοκτονία. Όταν κάποιος εμπλακεί σε τέτοιες σκέψεις, η ορθολογική προσέγγιση του πράγματος ακολουθεί φθίνουσα πορεία..
Υπάρχει όμως μια αλληλουχία και μια επεξεργασία των διαδικασιών που άπτεται του χώρου της κοινωνικής ψυχολογίας ή και της ψυχανάλυσης.
Η πράξη της αυτοκτονίας αποτελεί κοινωνικό στίγμα, για πολλούς.
Όποιος αποπειράται να τερματίσει τη ζωή του, στιγματίζεται ως «δειλός», «λιπόψυχος» και γενικά άτομο που προσπαθεί να αποφύγει τις ευθύνες και τις δυσκολίες της ζωής.
Επίσης, από βαθιά θρησκευόμενους, θεωρείται «αμαρτία» το να αφαιρείς τη ζωή που είναι δώρο Θεού.
Προκειμένου λοιπόν να αποφύγει το στίγμα, διαπράττει το απονενοημένο με την «βοήθεια» ενός αστυνομικού. ‘Έτσι ο θάνατος του αποκτά μια «ηρωική» διάσταση. Δεν είναι πια ο δειλός. Είναι ο «γενναίος» που σκοτώθηκε από πυρά αστυνομίας. Σκοτώθηκε ως αποτέλεσμα της επιθετικότητας ενός άλλου, όχι της δικής του δειλίας.
Ο θάνατος του αποκτά νόημα, σημασία.
Η αυτοκτονία είναι μια «δήλωση» ( statement) άρα πρέπει να είναι προσεγμένη.
Άλλος λόγος είναι η δημοσιότητα που παίρνει μια τέτοια υπόθεση. Ένας θάνατος από πυρά αστυνομικού φέρνει δημοσιότητα, αναλύσεις, υπηρεσιακή έρευνα και άρα δίνει «ουσία» σε έναν θάνατο σε αντίθεση με το στίγμα της αυτοκτονίας.
Η πλευρά των αστυνομικών.
Στο αρχικό παράδειγμα, το σημείωμα που βρέθηκε απαλλάσσει τον αστυνομικό, όχι μόνο υπηρεσιακά, αλλά ψυχολογικά.
Δεν είναι όμως όλες οι υποθέσεις έτσι. Σε αρκετές εκ των περιπτώσεων δεν βρίσκεται σημείωμα άρα η πράξη δεν μπορεί εύκολα να εξηγηθεί.
Ο αστυνομικός φέρει βαρέως κάθε περιστατικό που χρειάζεται να χρησιμοποιήσει το όπλο του και ιδιαιτέρως όταν χρειαστεί να αφαιρέσει ανθρώπινη ζωή.
Είναι λοιπόν πολύ σημαντική η ανάλυση και η κατηγοριοποίηση περιστατικών όπου ο αστυνομικός χρησιμοποιείται ως «εργαλείο» από τρίτους που έχουν αποφασίσει να αυτοκτονήσουν.
Είναι επίσης σημαντικό να καθιερωθεί νομικά κάτι που γίνεται εδώ και δεκαετίες στις ΗΠΑ. Η υποχρεωτική συνεδρία με ψυχολόγο κάθε φορά που ένας αστυνομικός κάνει χρήση του όπλου του.
Η «μάτσο» αντίληψη της αστυνόμευσης μας κάνει να λησμονούμε ότι οι αστυνομικοί δεν είναι υπεράνθρωποι και αντιδρούν σε ψυχολογικά σοκ όπως όλοι μας.
Επίσης είναι γνωστό ότι τα ψυχικά σοκ έχουν πολλές φορές «χρονοκαθυστέρηση» στην εμφάνισή τους κάτι που είναι ιδιαιτέρως επικίνδυνο για την αστυνομική καθημερινότητα. Πολλάκις έχει συμβεί να καταρρεύσουν ψυχικά αστυνομικοί με βαθύτερη αιτία περιστατικά τραυματικού χαρακτήρα που συνέβησαν πολύ καιρό πριν και έμειναν χωρίς την δέουσα αντιμετώπιση.
_________
*(από το βιβλίο “suicide by cop”, των Lindsay & Lester.)
**Ο Κωνσταντίνος Δούβλης είναι διδάκτωρ Κοινωνιολογίας/Εγκληματολογίας (University of Essex, UK), ειδικευμένος σε θέματα Αστυνόμευσης, Ασφάλειας και αντεγκληματικής πολιτικής στις ΗΠΑ ( Loyola University of Chicago) egklimatologos.blogspot.gr