Με αφορμή την απόφαση του Εφετειου για τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι, η απάντηση της εφαρμογής τεχνητής νοημοσύνης
Στην ερώτηση, «Τι θα σχολιαζες για την καταδίκη αξιωματικών της Πυροσβεστικής για λήψη επιχειρησιακών αποφάσεων;» το ChatGPT ανεφερε: «Η καταδίκη αξιωματικών της Πυροσβεστικής για αποφάσεις που έλαβαν κατά τη διάρκεια επιχειρησιακής διαχείρισης – π.χ. σε μια μεγάλη πυρκαγιά ή φυσική καταστροφή – είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο και ευαίσθητο ζήτημα. Μπορούμε να το εξετάσουμε από διάφορες σκοπιές:
1. Νομική και Θεσμική Διάσταση
Οι αξιωματικοί, όπως όλοι οι δημόσιοι λειτουργοί, λογοδοτούν για πράξεις ή παραλείψεις τους, ειδικά όταν από αυτές προκύπτουν απώλειες ζωών ή καταστροφές. Αν αποδειχθεί ότι ενήργησαν με βαριά αμέλεια ή με πλημμελή εκτέλεση καθήκοντος, μπορεί να υπάρξει νομική ευθύνη.
Ωστόσο, η γραμμή ανάμεσα στην επιχειρησιακή κρίση και την ποινική ευθύνη είναι πολύ λεπτή. Δεν είναι πάντα εύκολο να διακρίνει κανείς τι ήταν λάθος εκτίμηση υπό πίεση και τι ήταν αδιαφορία ή εγκληματική αμέλεια.
2. Επιχειρησιακή Πραγματικότητα
Οι αποφάσεις σε μια κρίσιμη κατάσταση (πυρκαγιά, πλημμύρα κλπ.) λαμβάνονται μέσα σε συνθήκες έντασης, αβεβαιότητας και πίεσης χρόνου. Οι αξιωματικοί συχνά καλούνται να επιλέξουν ανάμεσα σε “κακές” και “λιγότερο κακές” επιλογές, χωρίς να έχουν πλήρη εικόνα.
Η ποινικοποίηση αυτών των αποφάσεων μπορεί:
– να οδηγήσει σε φοβική ηγεσία, δηλαδή ηγέτες που διστάζουν να λάβουν αποφάσεις από φόβο ποινικής δίωξης.
– να υποσκάψει το ηθικό των δυνάμεων, αν νιώσουν ότι δεν έχουν στήριξη.
3. Πολιτική και Κοινωνική Πίεση
Σε τραγωδίες με ανθρώπινες απώλειες (όπως το Μάτι ή άλλες πυρκαγιές), η κοινωνία και τα ΜΜΕ ζητούν κάθαρση και απόδοση ευθυνών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια τάση εύρεσης ενόχων – ενίοτε σε λάθος επίπεδο – χωρίς πλήρη κατανόηση της επιχειρησιακής πολυπλοκότητας.
4. Διάκριση Επιχειρησιακού από το Πολιτικό Σκέλος
Η επιχειρησιακή ευθύνη αφορά αυτούς που χειρίζονται άμεσα την κρίση. Η πολιτική ευθύνη αφορά τη γενική προετοιμασία, θεσμικά κενά, έλλειψη πόρων κ.λπ. Συχνά, οι πυροσβέστες «πληρώνουν» για λάθη που ξεκινούν από ψηλά (π.χ. ασυντόνιστο κράτος, ανεπαρκής αντιπυρικός σχεδιασμός).
Συμπέρασμα
Η απόδοση ευθυνών είναι σημαντική για τη δικαιοσύνη και την πρόληψη μελλοντικών τραγωδιών. Όμως απαιτεί ψυχραιμία, τεχνική γνώση και θεσμική σοβαρότητα. Αν δεν γίνεται διάκριση μεταξύ σκόπιμου λάθους και επιχειρησιακής αποτυχίας υπό πίεση, τότε υπάρχει κίνδυνος να ποινικοποιηθεί η ίδια η δράση σε καταστάσεις κρίσης – με αποτέλεσμα το χειρότερο: κανείς να μη θέλει να πάρει την ευθύνη όταν όλα καίγονται.»